Η θέση της Γυναίκας ανά τα χρόνια

Κανένα ον σε αυτόν τον πλανήτη δεν έχει μνημονευθεί από την τέχνη όσο οι γυναίκες. Έχουν γραφτεί τραγούδια και θεατρικά έργα για να τις τιμήσουν, έχουν κηρυχθεί πόλεμοι και εκστρατείες για να τις διεκδικήσουν. Είναι όμως αξιοπερίεργο το γεγονός ότι ακόμη και στις μέρες μας, οι γυναίκες σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, ακόμη δίνουν μάχες για να εδραιώσουν την θέση που τους ανήκει στην κοινωνία και την ιδιωτική τους ζωή.

Η θέση της γυναίκας έχει περάσει από διάφορα στάδια, αναδιαμορφώσεις και αλλαγές ανά τους αιώνες…

Πρώτη μορφή κοινωνικής οργάνωσης των ανθρώπων κατά την προϊστορική περίοδο (έως και το 2500 π.Χ.) ήταν η μητριαρχία. Η κοινωνία αναγνώριζε μόνο τη μητρική συγγένεια, και η γυναίκα  κατείχε κυρίαρχη θέση όχι μόνο στην οικογένεια αλλά και την κοινωνία.
Τα κληρονομικά δικαιώματα μεταβιβάζονταν στα θηλυκά μέλη της οικογένειας και μόνο. Τότε συνηθιζόταν ο σύζυγος να είναι αυτός που θα άλλαζε τόπο κατοικίας και θα μεταφερόταν στην περιοχή της συζύγου του.

Στην θρησκεία τα κύρια χαρακτηριστικά είναι η λατρεία γυναικείων θεοτήτων της μητρότητας και γονιμότητας, όπως της Μητέρας Θεάς. Η μητριαρχική δομή και αντίληψη των αρχαίων αυτών κοινωνιών βασίζεται στον διαχωρισμό ανδρών και γυναικών λόγω της μητρότητας.

Ενώ αρχικά στην Μινωική εποχή συναντάμε ισότητα γυναικών και ανδρών, σιγά σιγά οι άνδρες αρχίζουν να έχουν σημαντικότερο ρόλο στην κοινωνία και την θρησκεία. Η κατάσταση έχει πλέον αντιστραφεί και στη θέση της μητριαρχίας βλέπουμε τη πατριαρχία.

Με το πέρασμα των χρόνων η μητριαρχία σβήνει ολοκληρωτικά από την κοινωνική οργάνωση…

Στην αρχαϊκή και κλασική περίοδο η κοινωνία είναι πλέον ανδροκρατούμενη. Μόνο οι άνδρες κατέχουν πολιτικά δικαιώματα και θέση στις κοινωνικές δράσεις. Οι περισσότερες πηγές δίνουν μία σκοτεινή ερμηνεία για την θέση της γυναίκας αυτήν την περίοδο.  Οι γυναίκες έχουν πολύ περιορισμένα δικαιώματα, ενώ σε κάποια λογοτεχνικά έργα παρουσιάζονται ως ανάξιες λόγου και υποχείρια των ανδρών.

Νέες μελέτες όμως υποστηρίζουν πως τα στοιχεία αυτά δεν είναι αληθινά. Θεωρούνται επηρεασμένα από τις προσωπικές πεποιθήσεις των ιστοριογράφων εκείνης της εποχής και του κάθε τόπου.  Την ίδια χρονική περίοδο στην Σπάρτη, οι γυναίκες είχαν παρόμοια δικαιώματα με τους άνδρες σε πολλούς τομείς της κοινωνίας. Ενώ στην Αθήνα, η γυναίκα ήταν περιορισμένη και πάντοτε υπό την κηδεμονία κάποιου ανδρός – πατέρα, αδερφού ή συζύγου.

Χαρακτηριστικό έργο της εποχής είναι η “Πολιτεία” του Πλάτωνα. Ο Πλάτωνας μέσα από το έργο του υποστηρίζει ότι οι ρόλοι στις αρμοδιότητες της πολιτείας και κοινωνίας δεν θα πρέπει να διαχωρίζονται με βάση το φύλλο αλλά τα φυσικά προσόντα του ατόμου. Ο Πλάτωνας ήταν ο πρώτος και για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα ο μόνος από τους συγχρόνους του που ασκεί κριτική στην τότε υπάρχουσα κοινωνική ιεραρχία. Οι γυναίκες μπορούν να κάνουν ότι και οι άνδρες. Η μόνη εκ φύσεως διαφορά ανάμεσα τους, είναι η διαδικασία της αναπαραγωγής.

Προχωρώντας στην ιστορία θα δούμε την γυναίκα να αποκτά περισσότερες ελευθερίες… 

Η γυναίκα ξεκινά να αποκτά δικαιώματα, να λαμβάνει κρίσιμες αποφάσεις και να κατέχει θέση στην εξουσία. Μία τέτοια εικόνα χειραφετημένης γυναίκας συναντάται στην Αίγυπτο της ελληνιστικής περιόδου, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τις βασίλισσες της Αιγύπτου, όπως η Κλεοπάτρα.

Κατά τα χρόνια του μεσαίωνα, η θέση της γυναίκας και τα δικαιώματα της αποφασίζονταν με βάση την κοινωνική τάξη που ανήκε. Έτσι οι γυναίκες των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων και της αριστοκρατίας είχαν τα ηνία της εξουσίας. Ενώ οι γυναίκες των κατώτερων τάξεων και της αγροτικής ζωής ήταν αρκετά περιορισμένες χωρίς ευκαιρία για μόρφωση. Ο σκοταδισμός και η δεισιδαιμονία εκείνης της εποχής οδήγησε σε ακρότητες. Η πιο γνωστή από αυτές η καύση των γυναικών στη πυρά, θεωρώντας τες μάγισσες.

Κατά την Ελληνική Επανάσταση οι Ελληνίδες γυναίκες επέδειξαν αξεπέραστη δύναμη και ηρωισμό. Μανιάτισσες, Σουλιώτισσες, Κρητικές, Μεσολογγίτισσες… Κάθε γωνιά της χώρας γεμάτη από γνωστές και άγνωστες γυναίκες που είχαν τεράστια συμβολή στην έκβαση του αγώνα, σε χρόνια πολύ σκοτεινά για το γυναικείο φύλο.

Την περίοδο του Διαφωτισμού, την εποχή των νέων ιδεών και των κοινωνικών επαναστάσεων θα πιστεύε κανείς ότι θα υπήρχε η αντίστοιχη ιδεολογία για τα δικαιώματα των γυναικών. Η αλήθεια είναι πως ακόμη και οι πιο ξακουστοί διαφωτιστές, όπως ο Ρουσσώ, υποστήριζαν πως οι γυναίκες ήταν υποδεέστερες και τα δικαιώματά τους αγνοήθηκαν.

Οι γυναίκες όμως δεν το έβαλαν ποτέ κάτω…

Δεν έπαψαν να διεκδικούν την αναγνώριση που τους ανήκει. Με πρωτοστάτρια την Γαλλίδα Ολυμπία Ντε Γκουζ, η οποία δημοσίευσε το 1791 φυλλάδιο με τον τίτλο “Τα Δικαιώματα Της Γυναίκας Και Της Γυναίκας Πολίτη”. Το αποτέλεσμα δυστυχώς, ήταν να οδηγηθεί στην λαιμητόμο.

Διαβάστε ακόμα: New Years Resolutions: έμφυλη ισότητα και η χειραφέτηση

Στις 8 Μαρτίου του 1857 στην Νέα Υόρκη, οι εργάτριες στα υφαντουργεία και τα ραφτάδικα κατέβηκαν σε απεργία. Το αίτημα ήταν οι ανθρώπινες συνθήκες εργασίας, η μείωση των ωρών και οι ίσες αμοιβές με τους άνδρες.  Εκείνη την εποχή οι γυναίκες εργάζονταν 16 ώρες την ημέρα και οι μισθοί τους ήταν πολύ μικρότεροι από των ανδρών. Η απεργία διαλύθηκε με τη βία και βάφτηκε με αίμα, το γυναικείο κίνημα όμως είχε γεννηθεί. Το 1977 ο  ΟΗΕ καθιέρωσε την 8η Μαρτίου ως την Παγκόσμια ημέρα για τα δικαιώματα της γυναίκας.

Η Νέα Ζηλανδία ήταν η πρώτη αυτοδιοικούμενη χώρα που εκχώρησε ψήφο στις γυναίκες ανω των 21, το 1893.

Το 1903 ιδρύθηκε από την Έμιλι Πάνκχερστ η Κοινωνική Και Πολιτική Ένωση Γυναικών, οι γνωστές Σουφραζέτες (suffrage=δικαίωμα ψήφου). Μετά από πολλούς αγώνες κατοχύρωσαν το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες άνω των  30 ετών στην Βρετανία το 1918.

 Στην Ελλάδα….

Η πρώτη ελληνίδα φεμινίστρια και  υπέρμαχος των γυναικείων δικαιωμάτων Καλλιρρόη Παρρέν. Ίδρυσε το 1887 την Εφημερίδα Των Κυριών, το πρώτο περιοδικό για τα δικαιώματα της γυναίκας. Κυκλοφορούσε κάθε εβδομάδα και συντασσόταν αποκλειστικά από γυναίκες. Με τους αγώνες της επετράπη τελικά η φοίτηση των γυναικών στο Πανεπιστήμιο και το Πολυτεχνείο. Ακόμα κίνησε και το θέμα του δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες ήδη από την δεκαετία του 1890.

Η απόφαση που θα επέτρεπε την ψήφο στις γυναίκες, ήρθε το 1925. Έτσι το 1930 για πρώτη φορά οι γυναίκες άσκησαν το δικαίωμα της ψήφου, οι περιορισμοί όμως ήταν τόσοι που εξαιρόυσαν μεγάλη μερίδα του γυναικείου πληθυσμού. Τελικά, οι γυναίκες κέρδισαν το νόμιμο δικαίωμα του εκλέγειν αλλά και του εκλέγεσθαι στις 28 Μαΐου 1952. Η Ελένη Σκούρα έγινε η πρώτη γυναίκα που εξελέγη στο Ελληνικό Κοινοβούλιο το 1953.

Το 1975 κατοχυρώθηκε η αρχή της ισότητας των φύλων στο Σύνταγμα της Ελλάδας. Κατά την δεκαετία του 1980 θεσμοθετήθηκε το δικαίωμα συναινετικού διαζυγίου και κατάργησης των διακρίσεων στο θέμα της εκπαίδευσης.

Την ίδια περίοδο καταργήθηκε ο ντροπιαστικός θεσμός της προίκας. Μέχρι τότε στην Ελλάδα η προίκα που έπρεπε να φέρει η γυναίκα στο γάμο προβλεπόταν από τον νόμο. Η οικογένεια της κόρης ήταν υποχρεωμένη να δώσει στον γαμπρό σπίτι, ζώα ή άλλη περιουσία, προκειμένου να ελαφρύνουν τα βάρη που επωμιζόταν η οικογένεια του άνδρα από την νύφη(!!!).

Την σημερινή εποχή οι γυναίκες σε ανεπτυγμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, κατέχουν ισχυρές θέσεις σε τομείς του πνεύματος και της επιστήμης, πολιτικά αξιώματα και ηγετικές θέσεις, ταυτόχρονα με τον απαιτητικό ρόλο της μητρότητας.

Κλείνοντας…

Η θέση της γυναίκας σήμερα έχει αλλάξει και υποστηρίζεται από το ανάλογο νομοθετικό πλαίσιο. Ωστόσο συνεχίζουν να δίνονται καθημερινά αγώνες για τα δικαιώματα των γυναικών σε όλο τον κόσμο, καθώς δεν αρκεί μονάχα θέσπιση νόμων.

Η κοινωνική ισότητα είναι θέμα πολιτισμού, συμπεριφοράς και αντιλήψεων. Οι γυναίκες είναι το μισό του πλανήτη, το μισό της δύναμης και του μυαλού που χρειάζεται μια κοινωνία για να προοδεύσει. Δεν πρόκειται για ανταγωνισμό μεταξύ των δύο φύλων για να επικρατήσει το ισχυρότερο, αλλά για σεβασμό και σύμπνοια ανάμεσα σε ανθρώπους.

 Φωτογραφία: The New York Public Library