Στις διαταραχές πρόσληψης τροφής ( ή αλλιώς διατροφικές διαταραχές ) περιλαμβάνονται η νευρική ανορεξία, η βουλιμία, η υπερφαγία καθώς επίσης η ορθοτροφία-ορθορεξία και το νυχτερινό σύνδρομο. Πρόκειται για ψυχογενείς διαταραχές, ωστόσο η εμπλοκή των βιολογικών και κοινωνικών παραγόντων φαίνεται επίσης να διαδραματίζουν έναν σημαντικό ρόλο. Ο αυστριακός ψυχαναλυτής Otto Fenichel ήδη από το 1946 θα τις ονομάσει “εξαρτήσεις χωρίς ναρκωτικά”.
Την τελευταία δεκαετία τα ποσοστά των διατροφικών διαταραχών σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν διπλασιαστεί. Κατά την περίοδο της πανδημίας, φαίνεται οι περιπτώσεις των διαταραχών πρόσληψης τροφής να έχουν αυξηθεί αλλά και να έχουν επιδεινωθεί οι ήδη υπάρχουσες.παρόλο που δεν υπάρχουν πολλές επίσημες μελέτες
Το ερώτημα που παραμένει ανοιχτό ωστόσο. Πέρα από τις διαγνωστικές οντότητες και τη στατιστική ποσόστωση είναι για ποιο λόγο ένα άτομο μετατρέπει αυτό που του προσφέρει ζωή σε μηχανισμό κατά αυτής; Πώς δηλαδή το ‘quod me nutrit me destruit’ (αυτό που με θρέφει, με σκοτώνει) φαίνεται να βρίσκεi στην εφαρμογή του στις διατροφικές διαταραχές; Όχι μόνο σε σημείο συρρίκνωσης της ψυχικής ανάπτυξης του ατόμου αλλά και του αφανισμού της ίδιας της σωματικής του υπόστασης.
Η σωματική ομιλία των μη λεχθέντων
Η έννοια της διατροφής δηλώνει μία λειτουργία. Γίνεται αντιληπτή όχι ως κάτι στατικό, αλλά αναφέρεται σε κάτι δυναμικό που επιτελείται μέσω (δια) της διατροφής. Στους έμψυχος οργανισμούς η ζωή υπάρχει και διατηρείται χάρη τη θεμελιώδη λειτουργία της θρέψης από τις απαρχές της ύπαρξης. Έδρα της αποτελεί η περιοχή του στόματος: ένας πρώτος τόπος ικανοποίησης αναγκών (πείνα, δίψα), πηγή απόλαυσης (πιπίλισμα) και εξερεύνησης του περιβάλλοντος (το βρέφος βάζει στο στόμα αντικείμενα). Ένας σύμπλοκος τόπος όπου ξεκινάει από το σώμα για να οικοδομηθεί μέσα από τις λειτουργίες και τις συνδιαλλαγές του ο ψυχισμός του ατόμου.
Οι ικανοποιήσεις και οι ματαιώσεις αυτής της πρώιμης περιόδου εφόσον επιτελεστούν με έναν επαρκή τρόπο θα κληροδοτήσουν στην ενήλικη ζωή την αρμονική συνύπαρξη μεταξύ εσωτερικής και εξωτερικής πραγματικότητας, μεταξύ σωματικών εκδηλώσεων και ψυχικών περιεχομένων αλλά και τη δημιουργική αλληλεπίδραση μεταξύ του εαυτού και του άλλου. Στην περίπτωση των διαταραχών πρόσληψης τροφής αυτή η αναπτυξιακή πορεία φαίνεται σοβαρά τραυματισμένη.
Στα Ιαπωνικά υπάρχει μία ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα λέξη: kuchisabishi..
Χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη μοναξιά του στόματος. Η χρήση του φαγητού γίνεται όχι για να καλύψει την ανάγκη της πείνας, αλλά για το στόμα είναι μόνο. Επεκτείνοντας αυτή την έννοια στις διατροφικές διαταραχές θα μπορούσαμε να πούμε πως η τροφή είτε σε επίπεδο υπερβολής, είτε σε επίπεδο στέρησης αποτελεί μία συμπύκνωση μεταξύ σωματικού και ψυχικού, μία μη διαφοροποίηση ανάμεσα στις σωματικές αισθήσεις και τα συναισθήματα.
Φαίνεται να υπάρχει αδυναμία μιας καθαρά ψυχικής έκφρασης των πρώιμων αγχών (άγχη που έχουν εγγραφεί πριν την ανάπτυξη του λόγου στο άτομο) και των διαφόρων ασυνείδητων σημασιών και φαντασιώσεων, ενώ παράλληλα δημιουργείται τεράστια ανάγκη χρησιμοποίησης της σωματικής εγγραφής ως δίοδο έκφρασης. Στις διατροφικές διαταραχές υπάρχει χρήση μόνο μία σωματική ζώνης (στόμα) ή μιας μόνο αισθητηριακής λειτουργίας (κατανάλωση ή μη φαγητού) προκειμένου να ελεγχθεί η συνδιαλλαγή τόσο με τον εξωτερικό όσο και με τον εσωτερικό του κόσμο, αναδεικνύοντας έτσι μία ειδική δυναμική σχέσεων και επενδύσεων που αναπτύσσει το άτομο με θέματα διατροφής.
Η εγκατάσταση των διαταραχών πρόσληψης τροφής θα μπορούσε σύμφωνα με τα παραπάνω, να θεωρηθεί μία γνήσια ( αν και με υψηλό τίμημα ) προσπάθεια να φροντίσει κάνεις τον εαυτό, να αναζητήσει μία αίσθηση υποκειμενικότητας και διαπροσωπικής επάρκειας μέσω του ελέγχου των διατροφικών συμπεριφορών.
Διαβάστε ακόμα: Body shaming (μέρος 3ο) – Το τρενάκι του τρόμου
Με τον τρόπο αυτό το άτομο κερδίζει ένα βαθμό αυτονομίας παρόλο που αυτό διαδραματίζεται αποκλειστικά στο χώρο της διατροφής. Η ικανότητα απαρτίωσης, οι συμβολικές λειτουργίες και η ψυχικοποιήση των σωματικών εμπειριών είναι σε τέτοιο βαθμό τραυματικές η/και ελλιπείς, ώστε τα αισθήματα που βιώνουν τα άτομα με διατροφικές διαταραχές να είναι δυσπρόσιτα, καθώς βρίσκονται εγκλωβισμένα στο σώμα τους και στη διαταραγμένη διατροφή τους. Σαν το άτομο να είναι η βουλιμία του ή η ανορεξία του χωρίς διαμεσολάβηση ενός ενδιάμεσου χώρου ο οποίος θα διευκολύνει την παρατήρηση, τη συγκράτηση την και κατ’ επέκταση την νοηματοδότηση των όσων συμβαίνουν στην εξωτερική και εσωτερική του πραγματικότητα. Υπάρχει μία υπερβολική χρήση-κινητοποίηση του σωματικού λόγου έναντι της υπερβολικής απουσίας-ακινησίας της ομιλίας που συν-διαλέγεται και αποδίδει νόημα μέσω των λέξεων και των εννοιών τους.
Οι διαταραχές πρόσληψης διατροφής παρά το γεγονός ότι εμφανίζουν μία επαναληπτική και ταυτόσημη συμπτωματολογία. Συχνά παρατηρείται συννοσηρότητα (αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη, διαταραχές προσωπικότητας) καλούνται να γίνουν κατανοητές εντός ενός σύνθετου πλέγματος αλληλεπίδρασης ανάμεσα στις πρώιμες συναισθηματικές εμπειρίες και τις εμπειρίες στη διαδικασία θρέψης, των οικογενειακών δυναμικών αλλά και κοινωνικών προσδοκιών και πιέσεων.
Η θεραπευτική διαχείρισή τους είναι μία μακροχρόνια μη γραμμική διαδικασία και η συνεργασία διαφόρων ειδικοτήτων (ψυχοθεραπευτών, διατροφολόγων, ιατρών) κρίνεται αναγκαία. Κάθε άτομο με διατροφική διαταραχή είναι μοναδικό, με την προσωπική του ιστορία και δυναμική και όχι απλώς μία περίπτωση εφαρμογής ενός θεωρητικού μοντέλου. Η συνεργασία των ειδικών καλείται να βασίζεται στην εξατομικευμένη αντιμετώπιση, η όποια είναι και αυτή που θα προσφέρει την κατά το δυνατό αποτελεσματικότερη θεραπεία.
Μηλιά Αγλαΐα
ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
Φωτογραφία: Annie Spratt
Follow Us!